ทุกปี เกษตรกรไทยหลายล้านคนใส่ปุ๋ยมากขึ้น แต่ผลผลิตกลับไม่ดีขึ้นเท่าเดิม บางคนบอกว่า “ฝนไม่ดี” บางคนว่า “ปุ๋ยไม่แรงเหมือนก่อน” แต่สาเหตุจริง ๆ อาจอยู่แค่ใต้เท้าเรา — ดินกำลังอ่อนแรง
ตลอดหลายสิบปีที่ผ่านมา เราเร่งผลผลิตจนลืมให้เวลาดินพัก เราพลิกหน้าดินซ้ำ ๆ ใส่ปุ๋ยเคมีซ้ำ ๆ และเผาเศษพืชหลังเก็บเกี่ยวจนอินทรียวัตถุหายไปเกือบหมด
วันนี้ ดินในพื้นที่เกษตรจำนวนมากไม่ต่างจาก “ร่างกายที่ขาดอาหาร” ดูเหมือนแข็งแรง แต่ภายในอ่อนล้า
ดินไม่ได้ตายทันที…แต่มันค่อย ๆ หมดแรง
ดินที่ขาดอินทรียวัตถุจะเริ่มแน่น แข็ง และอุ้มน้ำได้น้อย รากพืชหายใจลำบาก จุลินทรีย์ลดลง และธาตุอาหารในดินถูกชะล้างง่าย
เกษตรกรจึงต้องพึ่งพาปุ๋ยมากขึ้นทุกปีโดยไม่รู้ตัว ต้นทุนสูงขึ้น ผลผลิตเท่าเดิม — นี่คือวงจรที่กัดกินเกษตรกรเงียบ ๆ มานาน
ปัญหาไม่ได้อยู่ที่ดินไม่ดี แต่เรารู้จักแค่การ “ใช้ดิน” มากกว่า “การดูแลดิน” มานานเกินไปแล้ว
ดินดีไม่ใช่ของฟลุ๊ก…แต่มาจากการดูแล
ดินที่มีชีวิตคือดินที่มีจุลินทรีย์ มีอินทรียวัตถุ และมีเวลาได้พัก มันสามารถสร้างอาหารให้พืชได้เองบางส่วน เก็บน้ำได้ และลดการใช้ปุ๋ยได้จริง
ในทางกลับกัน ดินที่เร่งปลูกโดยไม่ฟื้นตัว จะยิ่งเสื่อมเร็วขึ้นทุกปี เกษตรกรจำนวนมากเริ่มฟื้นดินของตัวเองแล้ว บางคนหยุดเผาเศษพืช บางคนใส่ปุ๋ยหมักหรือจุลินทรีย์ที่ทำไว้ใช้เอง บางคนปล่อยให้หญ้าขึ้นคลุมดินในหน้าแล้ง เพื่อไม่ให้แดดเผาหน้าดินโดยตรง
ทั้งหมดนี้คือ “การลงทุนเงียบ ๆ” ที่ให้ผลยั่งยืนกว่าการใส่ปุ๋ยราคาแพง
ดินดี…คือทุนของชีวิต
ดินที่สมบูรณ์คือทรัพย์สินที่สืบต่อให้ลูกหลานได้ เมื่อดินดี น้ำจะดี ระบบนิเวศจะดี และต้นทุนการผลิตจะลดลงอย่างถาวร
นี่ไม่ใช่แค่เรื่องสิ่งแวดล้อม แต่คือเรื่องเศรษฐกิจของครอบครัวเกษตรกรทุกคน
เครื่องจักรช่วยลดแรง ปุ๋ยช่วยเร่งผลผลิต แต่ “ดินดี” เท่านั้น…ที่ต่อชีวิตให้เกษตรกรได้จริง
ถึงเวลา “ปลูกดิน” ก่อน “ปลูกพืช”
เราอาจปลูกพืชได้หลายร้อยฤดู แต่ดินมีแค่ก้อนเดียวที่เราต้องอยู่กับมันไปตลอดชีวิต วันนี้ ถ้าเราเริ่มใส่ใจดินมากเท่ากับใส่ใจผลผลิต อีกไม่กี่ปีข้างหน้า ความยั่งยืนจะไม่ใช่แค่คำพูดในห้องสัมมนา แต่มันจะเกิดขึ้นจริง…ในทุกผืนดินของประเทศไทย
