“มะกรูด” เป็นพืชในตระกูลส้มที่มีถิ่นกำเนิดในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ซึ่งมีประโยชน์หลากหลายทั้งในด้านอาหาร สมุนไพร และการบำรุงความงาม
ในเชิงการค้า การปลูกต้นมะกรูดนั้น เกษตรกรอาจจะเน้นที่การปลูกเพื่อตัดใบมะกรูดออกขาย เพราะเพียงเท่านี้ก็สามารถสร้างรายได้เป็นกอบเป็นกำเพราะสามารถตัดใบได้ทุก 45 วัน อย่างสม่ำเสมอ และตลาดก็มีความต้องการจำนวนมาก โดยเฉพาะโรงงานที่ผลิตเครื่องแกง และโรงงานผลิตน้ำมันหอมระเหย รวมถึงตลาดต่างประเทศ แต่กลับมีคนปลูกไม่มากนัก ทำให้ราคาใบมะกรูดนั้นไม่แกว่ง
การปลูกมะกรูดตัดใบควรปลูกระยะชิด โดยเฉลี่ยแล้วจะให้ผลผลิตประมาณ 1 ตันต่อไร่ ในทุกรอบการตัด 45 วัน โดยใช้ระยะปลูก 50*50 เซนติเมตร แบบสลับฟันปลาเพื่อป้องกันไม่ให้พุ่มของต้นมะกรูดขี่กัน ซึ่งจะปลูกได้ราว 4,500-5,000 ต้น/ไร่ ก่อนการปลูกต้นมะกรูด ควรปลูกปอเทืองไว้ล่วงหน้าราว 45 วัน เพื่อเป็นการเพิ่มธาตุไนโตรเจนในดิน ลดการเติมปุ๋ยคอก แล้วไถกลบตากดินไว้อีก 15 วัน จึงไถดะและไถพรวนตามปกติเพื่อเตรียมแปลงยกร่องตามเหมาะสมเพื่อกันน้ำขัง แปลงปลูกควรกว้าง 1 เมตร และเว้นระยะห่างระหว่างแปลง 1 เมตร เพื่อง่ายต่อการดูแลและเก็บเกี่ยว
การใช้ประโยชน์ในอาหาร
- ใบมะกรูด: เป็นส่วนประกอบสำคัญในอาหารไทยและอาหารเอเชียตะวันออกเฉียงใต้หลายชนิด โดยให้กลิ่นหอมที่เป็นเอกลักษณ์ เช่น ต้มยำ แกงต่างๆ และผัดเผ็ด
- ผิวมะกรูด: มีน้ำมันหอมระเหยที่ใช้เป็นเครื่องปรุงในพริกแกงเพื่อเพิ่มความหอมและรสชาติ
- น้ำมะกรูด: มีรสเปรี้ยว สามารถนำมาใช้ปรุงรสอาหารหรือทำเครื่องดื่มได้เช่นเดียวกับมะนาว
สรรพคุณทางยาและสมุนไพร
- ขับลมและแก้จุกเสียด: ผิวมะกรูดสดฝานเป็นชิ้นเล็กๆ ชงกับน้ำเดือดผสมการบูรหรือพิมเสนเล็กน้อย สามารถดื่มเพื่อช่วยขับลมในลำไส้และบรรเทาอาการจุกเสียดแน่นท้องได้
- บำรุงหัวใจ: มะกรูดเชื่อมมีสรรพคุณเป็นยาบำรุงหัวใจและช่วยผ่อนคลายความเครียด
- แก้ไอและขับเสมหะ: น้ำในผลมะกรูดมีรสเปรี้ยวช่วยแก้ไอและลดเสมหะในคอได้
- ฟอกโลหิต: ผลมะกรูดผ่าครึ่งแล้วดองกับเกลือหรือน้ำผึ้งเป็นเวลาหนึ่งเดือน สามารถนำน้ำมาดื่มเพื่อช่วยฟอกโลหิตระดู
การใช้เพื่อความงามและของใช้ในครัวเรือน
- บำรุงเส้นผม: น้ำและน้ำมันจากผิวมะกรูดช่วยป้องกันรังแค ทำให้เส้นผมสะอาด นุ่มชุ่มชื้น เป็นเงางามและดกดำขึ้น สามารถใช้น้ำมะกรูดยีบนผมโดยตรงแล้วล้างออกให้สะอาดได้
- ไล่แมลง: กลิ่นหอมจากน้ำมันหอมระเหยในใบและผิวมะกรูดมีคุณสมบัติในการไล่แมลงได้ตามธรรมชาติ
ข้อควรระวัง
- ในน้ำมะกรูดมีสารออกซิเพดามิน หากผิวหนังสัมผัสกับน้ำมันมะกรูดโดยตรงแล้วถูกแสงแดด อาจทำให้เกิดอาการระคายเคืองหรือผิวไหม้แดดได้
- ผู้ป่วยโรคเบาหวานควรระวังการบริโภคมะกรูดในปริมาณมาก เพราะอาจทำให้ระดับน้ำตาลในเลือดลดลงมากกว่าปกติ
การขยายพันธุ์ที่นิยม คือ การขยายพันธุ์ด้วยกิ่งตอนเพราะให้ผลผลิตเร็ว ไม่มีกิ่งแขนงที่แตกตามลำต้นมากเกิน โดยจะตอนกิ่งเองหรือสั่งซื้อต้นพันธุ์ก็ได้ เมื่อรากเดินเต็มตุ้ม ก็กรีดตุ้มตอนและถุงออกอย่างทนุถนอมแล้วนำลงดินได้เลย และนำไม้ค้ำมาปักเอียง 60 องศาเพื่อพยุงต้นมะกรูดให้มั่นคง กันรากขาดได้ คลุมดินด้วยพลาสติก ให้น้ำเช้าเย็นในช่วง 2 เดือนแรก แล้วลดเหลือเพียงวันละครั้ง หรืออาจะต้องวางระบบน้ำหยดแบบเทปแบนหรือสปริงเกอร์เพื่อประหยัดแรงงาน เวลา และป้องกันแมลงศัตรูพืชได้ พอเริ่มเข้าสู่ปีที่ 2 หลังการปลูก ก็สามารถตัดใบไปขายกันได้แล้ว และยังสามารถตัดได้ทุกๆ 45 วันไปเรื่อยๆ เรียกได้ว่าลงทุนครั้งเดียว เก็บกินกันไปนานๆ เลย
