“ศูนย์ข้าวชุมชนบ้านหันเทา “จัดตั้งเมื่อ พ.ศ. ๒๕๖๔ สมาชิกแรกตั้ง ๒๒ ราย สมาชิกปัจจุบัน ๖๐ ราย
ประธานกลุ่ม นางหนูพิน คานทอง
ที่ทำการศูนย์ หมู่ที่ ๔ ตำบลปะโค อำเภอกุดจับ จังหวัดอุดรธานี
ผลงานดีเด่น
ความคิดริเริ่ม
การจัดการกิจกรรมต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องกับองค์กร ทําให้องค์กรมีความเข้มแข็ง มีการพัฒนาอย่างต่อเนื่อง
- ปี ๒๕๖๔ จดทะเบียนศูนย์ข้าวชุมชน ได้รับการรับรองมาตรฐานสินค้าเกษตรการปฏิบัติทางการเกษตรที่ดีสำาหรับเมล็ดพันธุ์ข้าว (มกษ.๔๔๐๖-๒๕๖๐)
- ดำเนินกิจกรรมด้านข้าวครบวงจร ตั้งแต่การผลิตเมล็ดพันธุ์ ข้าวคุณภาพดี ข้าวอินทรีย์ การตลาด การแปรรูปที่หลากหลาย การพึ่งพาตนเอง เพื่อพัฒนาชุมชนควบคู่กับการฟื้นฟูส่งเสริมวัฒนธรรมประเพณีวิถีชีวิตชาวนา
- ปี ๒๕๖๕ – ๒๕๖๖ ร่วมดำเนินโครงการยกระดับรายได้และความเป็นอยู่ของเกษตรกรผู้ปลูกข้าวเหนียวด้วยเกษตรสมัยใหม่บนเส้นทางสายวัฒนธรรมลุ่มน้ำโขง(BCG – Naga Belt Road)
- ปี ๒๕๖๗ ได้รับเลือกให้เป็นพื้นที่เรียนรู้ SDGsรุ่นที่ ๒ โดยมูลนิธิชัยพัฒนานโยบายสุขภาพระหว่างประเทศ (IHPP) ร่วมกับ สสส. ชุมชนผู้ปลูกข้าวเหนียวด้วย BCG Model จังหวัดอุดรธานี เพื่อพัฒนาการเกษตรให้เกิดความยั่งยืน
การยอมรับของสมาชิกและชุมชนทั้งในเรื่องการบริหารองค์กร การพัฒนาองค์กร การส่งเสริม การมีส่วนร่วมของสมาชิก การผลิต การตลาด การสร้างเครือข่าย การประชาสัมพันธ์ การมีส่วนร่วมในชุมชน กิจกรรมที่เกิดประโยชน์กับองค์กรและชุมชน
-มีการประชุมคณะกรรมการเพื่อวางแผนงานการผลิตและการตลาด ร่วมกันคิด ช่วยกันพัฒนาสร้างอาชีพ ชาวนาให้มั่นคงและยั่งยืน
-การตรวจตัดพันธุ์ปน และการจัดการแมลงศัตรูข้าวในแปลงนา เพื่อควบคุมคุณภาพการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าว
-การตลาด และการจำหน่ายเมล็ดพันธุ์ข้าวโดยมีการจัดสรรหน้าที่ในด้านการประชาสัมพันธ์ การสร้างเครือข่าย และจัดการระบบคงคลังเมล็ดพันธุ์ข้าว First In First Out
-จัดกิจกรรมสืบสาน อนุรักษ์อาชีพทำนา ลงแขกดำนา และเกี่ยวข้าวร่วมกับชุมชน หน่วยงาน คณาจารย์ และนักศึกษาในพื้นที่
-มีการแปรรูปข้าว เพื่อเพิ่มมูลค่าสินค้าข้าว เช่น ข้าวสาร ข้าวกล้อง ข้าวฮาง เครื่องดื่มพร้อมชงสำเร็จรูป ขนมท้องถิ่น และปลาส้ม
-การสร้างเครือข่าย การประชาสัมพันธ์ผ่านการประชุมระดับจังหวัด อำเภอ ตำาบล ตลอดจนในเวทีการประชุม การอบรม และงานเสวนาต่าง ๆ
-มีการปลูกฝัง สืบสานอาชีพการทำานาให้กับยุวเกษตรภายในชุมชน
-จัดกิจกรรมสืบสาน อนุรักษ์อาชีพทำนา ลงแขกดำนา และเกี่ยวข้าว ร่วมกับชุมชน หน่วยงานคณาจารย์ และนักศึกษาในพื้นที่
-ร่วมผลิตปุ๋ยเพื่อใช้ในการบำรุงดิน ร่วมกับชุมชน
-ให้ความรู้ด้านการแปรรูปข้าวกับยุวเกษตรกรของโรงเรียน
-ร่วมกับโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลบ้านโพธิ์ในการตรวจคัดกรองความเสี่ยงจากการสัมผัสสารเคมี กำจัดศัตรูพืชอย่างต่อเนื่องทุกปี
-จัดทำข้อตกลงจัดส่งข้าวคุณภาพดีมาตรฐานข้าวอินทรีย์ให้กับโรงพยาบาลประจำอำเภอเดือนละ ๑ ตันต่อเนื่องทุกปี
ความสามารถในการบริหารและการจัดการสถาบัน
-การเตรียมการ เช่น ศูนย์มีที่ตั้งชัดเจน มีการจัดตั้งและดําเนินกิจกรรมโดยต่อเนื่อง
-มีที่ตั้งศูนย์ชัดเจนและมีการจัดสรรพื้นที่ในการดำเนินกิจกรรมต่าง ๆ ประกอบด้วย อาคารสำนักงานบริเวณสำหรับปรับปรุงสภาพเมล็ดพันธุ์ บริเวณจัดเก็บเมล็ดพันธุ์ข้าว บริเวณแปรรูปผลิตภัณฑ์ข้าว และลานเอนกประสงค์เพื่อใช้เป็นลานตากเมล็ดพันธุ์ข้าวของกลุ่ม
การทําแปลงผลิตเมล็ดพันธุ์
- พื้นที่ผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าว ๗๒๐ ไร่ สมาชิก ๖๐ ราย
- พันธุ์ข้าวที่ผลิตเมล็ดพันธุ์ ได้แก่ พันธุ์ กข๖และขาวดอกมะลิ ๑๐๕
- ปี ๒๕๖๕ – ๒๕๖๗ ผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวได้ รวม ๕๘๒.๓๒ ตัน
- กลุ่มผลิตข้าวอินทรีย์ได้รับการรับรองมาตรฐาน (มกษ.๙๐๐๐ เล่ม ๑-๒๕๕๒ และ ๔-๒๕๕๓) รวม ๑๔ ราย
พื้นที่ ๑๕๗ ไร่ - ปี ๒๕๖๕ – ๒๕๖๗ ผลิตข้าวคุณภาพดีได้
๒๓๘.๖๘ ตัน - การวางแผนการผลิต ก่อนเริ่มต้นการจัดทำา
แปลงผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าว ได้แก่ การประชุมสมาชิก
เพื่อกำาหนดพื้นที่ผลิตเมล็ดพันธุ์ให้สอดคล้องกับเป้าหมาย
และแผนการผลิต - แหล่งเมล็ดพันธุ์ ใช้เมล็ดพันธุ์ข้าว กข๖ ชั้นพันธุ์หลักหรือชั้นพันธุ์ขยายจากศูนย์วิจัยข้าวอุดรธานี
ในการผลิตข้าวอินทรีย์กลุ่มได้จัดเก็บเมล็ดพันธุ์ข้าวไว้ - มีการวางแผนการใช้เครื่องจักรกลการเกษตรในพื้นที่
- มีการเฝ้าระวังสำรวจแปลงนาอย่างสม่ำเสมอ โดยเฉพาะการเฝ้าระวังโรคไหม้ในระยะกล้า และกลุ่มร่วมกันผลิตเชื้อราไตรโคเดอร์มา
- มีการรวมกลุ่มตัดถอนพันธุ์ปน โดยวิธีลงแขกเดินเรียงหน้ากระดานตัดถอนพันธุ์ปนอย่างน้อย๓ ครั้งต่อฤดู
- ผลผลิตข้าวเฉลี่ยต่อไร่ พันธุ์ข้าว กข๖ ของกลุ่มในปี ๒๕๖๔ – ๒๕๖๖ มีแนวโน้มเพิ่มมากขึ้น คือ ๔๒๔ ๔๔๗ และ ๔๘๙ กิโลกรัม/ไร่ ตามลำดับ ซึ่งมีค่าเฉลี่ยผลผลิตเฉลี่ยต่อไร่สูงกว่าค่าเฉลี่ยผลผลิตข้าวเหนียวต่อไร่ของจังหวัดอุดรธานี
- สมาชิกกลุ่มจำหน่ายเมล็ดพันธุ์ข้าวได้ราคาสูงกว่าราคาข้าวในพื้นที่ ตันละ ๕,๐๐๐ บาท
การกระจายพันธุ์ - ปี ๒๕๖๕ – ๒๕๖๗ ผลิตและจำหน่ายเมล็ดพันธุ์ได้ ๕๘๒.๓๒ ตัน
- กลุ่มผลิตและกระจายเมล็ดพันธุ์ข้าวให้เป็นไปตามพระราชบัญญัติพันธุ์พืช พ.ศ. ๒๕๑๘ และที่แก้ไขเพิ่มเติม มีการขอใบอนุญาตรวบรวมเมล็ดพันธุ์ควบคุมเพื่อการค้า (พ.พ.๓) และขอใบอนุญาตขายเมล็ดพันธุ์ควบคุม (พ.พ.๔)
- แหล่งจำหน่ายเมล็ดพันธุ์ข้าว ได้แก่ ศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าวอุดรธานี ๘๐% และองค์การบริหารส่วนตำบล สหกรณ์การเกษตรอำเภอบ้านผือ เครือข่ายศูนย์ข้าวชุมชนและเกษตรกรทั่วไปในชุมชนและพื้นที่ใกล้เคียง ๒๐%
การถ่ายทอดเทคโนโลยี
-การตัดถอนพันธุ์ปนให้กับสมาชิกภายในกลุ่มเป็นการรณรงค์ก่อน ถึงการตรวจตัดสินประกวดแปลงเพื่อให้สมาชิกเฝ้าระวังพันธุ์ปนในแปลงนา
-การผลิตข้าวรักษ์โลกร่วมกับคณาจารย์มหาวิทยาลัยราชภัฏอุดรธานี เพื่อสร้างความตระหนักภัยจากภาวะโลกร้อน และลดการปล่อยก๊าซคาร์บอน
-เป็นวิทยากรและแลกเปลี่ยนประสบการณ์ในการผลิตข้าวอินทรีย์
-การคัดเลือกพันธุ์ไว้ใช้เองร่วมกับมหาวิทยาลัยราชภัฏอุดรธานี
-ถ่ายทอดความรู้เกี่ยวกับการปฏิบัติทางการเกษตรที่ดีสำหรับเมล็ดพันธุ์ข้าว (GAP Seed) การตรวจสอบคุณภาพเมล็ดพันธุ์ข้าว การควบคุมป้องกันกำจัดโรคแมลงศัตรูข้าว
-การสืบสานวัฒนธรรมและถ่ายทอดให้คงอยู่สืบไปและส่งเสริมฟื้นฟูวัฒนธรรมด้านอาชีพชาวนา เช่นเลี้ยงผีตาแฮก และพิธีสู่ขวัญข้าว
บทบาทและการมีส่วนร่วมของสมาชิกต่อสถาบัน
ตามเกณฑ์กําหนดมาตรฐานศูนย์ข้าวชุมชนคือมีคณะกรรมการศูนย์ มีการกําหนดภารกิจและบทบาทหน้าที่ของคณะกรรมการ มีระเบียบกฎเกณฑ์บริหารศูนย์
กลุ่มมีการตั้งคณะกรรมการบริหาร ประกอบด้วย ประธาน รองประธาน เลขานุการ เหรัญญิก ประชาสัมพันธ์/ปฏิคม กรรมการ และสมาชิก
มีระเบียบกฎเกณฑ์บริหารศูนย์
มีการกำาหนดกฎระเบียบ บทบาทหน้าที่ของคณะกรรมการบริหารศูนย์ หน้าที่การมีส่วนร่วมของสมาชิกและกฎระเบียบการบริหารศูนย์ข้าวชุมชน
มีการประชุมคณะกรรมการอย่างต่อเนื่อง
กลุ่มจัดประชุมคณะกรรมการร่วมกับสมาชิกอย่างต่อเนื่อง เพื่อหารือแนวทางการทำงานด้านการผลิต การตลาด การกระจายพันธุ์ ปัญหาและอุปสรรค การทบทวนจำานวนสมาชิกและคณะกรรมการ การทบทวนกฎระเบียบภายในกลุ่ม พร้อมทั้งติดตามผล การดำเนินงานให้เป็นไปตามนโยบายของกลุ่ม และสรุปผลการดำเนินงานโดยได้จัดทำเอกสารการประชุมไว้เป็นหลักฐานในแต่ละครั้ง
การมีส่วนร่วมของสมาชิก องค์กรท้องถิ่นและชุมชน
-ด้านการผลิตข้าว การแปรรูปข้าว พัฒนา ฟื้นฟู สินค้าจากชุมชน ได้แก่ ข้าวแต๋น ลอดช่อง ข้าวฮาง ข้าวกล้องงอก และผงสำเร็จรูปพร้อมดื่ม
-เข้าร่วมในการเสริมสร้างอาชีพเกษตรกรรมให้มีความยั่งยืนกับองค์การบริหารส่วนจังหวัดอุดรธานี
-มีส่วนร่วมในการพัฒนาคุณภาพชีวิตของคนในชุมชน โดยร่วมกิจกรรมชุมชนล้อมรักษ์ขับเคลื่อนบำบัดรักษาและฟื้นฟูผู้ป่วยยาเสพติด ร่วมกับองค์การบริหารส่วนตำบลปะโค
-ส่งเสริมวัฒนธรรมอันดีงามกับชุมชน ทำบุญใส่บาตร มอบปัจจัยเพื่อสาธารณประโยชน์
ความมั่นคงและฐานะทางเศรษฐกิจของสถาบัน
มีกองทุนหมุนเวียน มีคณะกรรมการบริหารกองทุน
-กลุ่มมีเงินกองทุนหมุนเวียนจำนวน ๑๙,๔๐๐ บาทและสินทรัพย์ไม่หมุนเวียน จำนวน ๓,๙๖๕,๕๙๐ บาท
-มีคณะกรรมการบริหาร และมีระเบียบบังคับกลุ่มได้กำหนดบทบาทหน้าที่ ระเบียบข้อบังคับการบริหารจัดการเงินทุน และการจัดสรรผลกำไร
-กลุ่มมีทรัพย์สินกลุ่ม ได้แก่ อาคารและเครื่องจักร โรงสีข้าว โกดังสถานที่เก็บและจำหน่ายเมล็ดพันธุ์ข้าว โกดังคัดบรรจุเมล็ดพันธุ์ข้าว เครื่องคัดทำความสะอาดเมล็ดพันธุ์ข้าว เครื่องตรวจสอบคุณภาพข้าว โดรนเกษตรพ่นสารเคมี รถแทรกเตอร์ และรถหยอดข้าวแห้ง เป็นต้น
มีระเบียบบังคับ
มีระเบียบข้อบังคับการบริหารจัดการเงินทุนของกลุ่ม ให้เป็นไปตามกฎระเบียบของกลุ่ม
จํานวนเงินกองทุน/แหล่งที่มาของเงินกองทุนและการใช้ประโยชน์
- เงินสดและทรัพย์สิน ที่มาจากหุ้นของสมาชิกหุ้นละ ๑๐๐ บาท และต้องลงหุ้นเพิ่มทุกปี ๆ ละ ๑ หุ้น
- เงินอุดหนุนที่หน่วยงานราชการจัดสรรให้
- ดอกผลหรือรายได้จากเงินหรือทรัพย์สินของกลุ่มให้ดำเนินการ ดังนี้
- ดำเนินการกิจกรรมของกลุ่ม ๕๐%
- ปันผลเงินออมทรัพย์ ๓๐%
- ค่าใช้จ่ายในการเดินทาง ประชุม ประสานงานของคณะกรรมการและสาธารณประโยชน์ ๒๐%
- เงินจัดสรรข้อใดหากไม่มีการใช้จ่ายเงิน ให้นำสมทบเข้าเป็นทุนในบัญชีกลุ่มทุกปี
การทำกิจกรรมด้านสาธารณประโยชน์และการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม
บทบาทการมีส่วนร่วมพัฒนาหมู่บ้านหรืองานสาธารณประโยชน์ต่าง ๆ
- ร่วมจัดทำฝายกักเก็บน้ำไว้ใช้ในชุมชน
- ร่วมสาธารณกุศล ทำความสะอาดรอบหมู่บ้าน ทำนุบำรุงวัฒนธรรม ประเพณี ส่งเสริม ศาสนา ร่วมกับวัดภายในชุมชน
- ส่งเสริมให้สมาชิกและชุมชน น้อมนำแนวพระราชดำาริเศรษฐกิจพอเพียง
- มอบเงินช่วยเหลือให้กับเยาวชนด้อยโอกาสภายในชุมชน
- ร่วมเกี่ยวข้าว บริจาคข้าว และร่วมผูกมัดรวงข้าว สร้างปราสาทข้าว ประกอบพิธีสู่ขวัญข้าวงานรับเสด็จ พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสิริภาจุฑาภรณ์
- ร่วมปลูกต้นไม้เพิ่มพื้นที่สีเขียว ลดโลกร้อนและเติมก๊าซออกซิเจนให้กับชุมชนร่วมกับองค์การบริหารส่วนจังหวัดอุดรธานี
การอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม - การผลิตน้ำหมักชีวภาพใช้แทนปุ๋ยเคมี เพื่อช่วยลดต้นทุน และลดความเสี่ยงจากสารเคมี
- การไถกลบตอซังและการปลูกปุ๋ยพืชสด เพื่อเป็นการลดมลพิษทางอากาศและเพิ่มอินทรียวัตถุในดิน
- การสำรวจชนิดและปริมาณของแมลงศัตรูธรรมชาติ และแมลงศัตรูข้าว เพื่อเฝ้าระวังการระบาดของศัตรูข้าว และการผลิตเชื้อราไตรโคเดอร์มาเพื่อป้องกันโรคข้าว
- ส่งเสริมการใช้แหนแดงในนาข้าว เพื่อช่วยเพิ่มธาตุไนโตรเจน
- การใช้พลังงานทดแทน การใช้โซลาร์เซลล์สูบน้ำและโรงเรือนตู้อบพลังงานแสงอาทิตย์
- การทำแนวกันชน เพื่อป้องกันสารเคมีและเป็นการอนุรักษ์แหล่งน้ำในพื้นที่ผลิตข้าวอินทรีย์
