กรมวิชาการเกษตร โดยศูนย์วิจัยพืชสวนเชียงราย สถาบันวิจัยพืชสวน จัดงาน “ม่วนใจ๋ ลิ้มรสลิ้นจี่พันธุ์ดี ที่ศูนย์วิจัยพืชสวนเชียงราย” ภายใต้โครงการบริหารจัดการองค์ความรู้และนวัตกรรมสู่การใช้ประโยชน์ และกิจกรรมการผลักดันการขยายผลงานวิจัยไปใช้ประโยชน์ โดยเน้นการประเมินลิ้นจี่ลูกผสมที่ให้ผลผลิตก่อนฤดู และมีคุณภาพตรงตามความต้องการของตลาด ภายในงานมีการจัดกิจกรรมชิมผลผลิตลิ้นจี่ลูกผสมพันธุ์ใหม่ และประเมินความพึงพอใจจากผู้บริโภค ซึ่งผลการประเมินพบว่า พันธุ์ที่ได้รับความพึงพอใจในระดับ “มากที่สุด” ได้แก่ พันธุ์ฮองเฮา, ผ่องเพทาย และฮงฮวย ขณะที่พันธุ์ที่ได้รับความพึงพอใจในระดับ “มาก” ได้แก่ นางโปรด, ชมพูพวง และเอื้องผึ้ง และระดับ “ปานกลาง” ได้แก่ เพชรประกาย, แดงโกเมน และนครพนม 1
ศูนย์วิจัยพืชสวนเชียงราย ได้ดำเนินการวิจัยปรับปรุงพันธุ์ลิ้นจี่ และพัฒนาเทคโนโลยีการผลิตมาอย่างต่อเนื่องตั้งแต่ปี พ.ศ. 2554 จนสามารถคัดเลือกและพัฒนาลิ้นจี่ลูกผสมพันธุ์ใหม่ที่มีลักษณะเด่น ทั้งด้านการออกดอกติดผลเร็ว เก็บเกี่ยวได้ก่อนฤดูกาล ผลผลิตมีคุณภาพดี ตรงตามความต้องการของตลาด ซึ่งในปี พ.ศ. 2564 ได้ลิ้นจี่ลูกผสมที่ผ่านการคัดเลือกจำนวน 13 พันธุ์ และได้รับการขึ้นทะเบียนพันธุ์เมื่อวันที่ 16 พฤศจิกายน พ.ศ. 2566 แบ่งเป็น 2 กลุ่ม คือ กลุ่มพันธุ์เบา 4 พันธุ์ ได้แก่ แดงโกเมน, ผ่องเพทาย, เพชรประกาย และพลอยทับทิม กลุ่มพันธุ์ให้ผลผลิตคุณภาพดี 9 พันธุ์ ได้แก่ แต้มทอง, ฮองเฮา, นางโปรด, มังกรแดง, แดงใหญ่, หวานใจ๋, ชมพูพวง, เอื้องผึ้ง และแก้วมาลูน ซึ่งทำการประเมินพันธุ์โดยการนำยอดพันธุ์ดีของลิ้นจี่ลูกผสมไปเสียบแบบลิ่ม บนต้นตอลิ้นจี่พันธุ์ฮงฮวยในแหล่งปลูก อำเภอแม่ใจ จังหวัดพะเยา และแปลงลิ้นจี่ในศูนย์วิจัยพืชสวนเชียงราย พบว่าลิ้นจี่ทั้ง 13 พันธุ์ สามารถเจริญเติบโต ปรับตัวได้ดี และให้ผลผลิตที่มีคุณภาพ หลังการเปลี่ยนยอดเพียง 2-3 ปี
ทั้งนี้ ลิ้นจี่พันธุ์ลูกผสมเด่นที่ได้รับการคัดเลือกให้เป็นพันธุ์นำร่อง ได้แก่ พันธุ์ผ่องเพทาย : ลูกผสมระหว่างลิ้นจี่พันธุ์ค่อมกับพันธุ์นครพนม 1 ให้ผลผลิตเร็ว (เก็บเกี่ยวได้ตั้งแต่วันที่ 7 พฤษภาคม) ผลขนาดใหญ่ เนื้อหนา กรอบ รสชาติหวานอมเปรี้ยว กลิ่นหอม เปลือกสีแดงเข้ม คล้ายพันธุ์ค่อม อัตราเนื้อบริโภคได้ร้อยละ 70.9 พันธุ์ฮองเฮา : ลูกผสมระหว่างพันธุ์ sweet cliff กับพันธุ์จักรพรรดิ ให้ผลดก ผลใหญ่ (ขนาด 3.9 ซม.) รสชาติดี อัตราเนื้อบริโภคได้ร้อยละ 71.6 พันธุ์แก้วมาลูน : ลูกผสมจากพันธุ์จักรพรรดิ กับพันธุ์กิมเจ็ง ให้ผลผลิตต่อเนื่องทุกปี ผลสีสวย ขนาดใหญ่ (กว้าง 4.0 ซม.) ผลผลิตสูง อัตราเนื้อบริโภคได้ร้อยละ 67.5 พันธุ์เอื้องผึ้ง : ลูกผสมระหว่างพันธุ์จักรพรรดิ กับพันธุ์โอเฮี๊ยะ ผลลักษณะกลมคล้ายหัวใจ กลิ่นหอมคล้ายน้ำผึ้ง เมล็ดเล็ก ขนาดผลกว้าง 3.8 ซม. อัตราเนื้อบริโภคได้ร้อยละ 69.7
ความสำเร็จของการวิจัยและพัฒนาลิ้นจี่ลูกผสมพันธุ์ใหม่ในครั้งนี้ นับเป็นอีกก้าวสำคัญในการนำองค์ความรู้และเทคโนโลยีด้านการเกษตรไปใช้ประโยชน์อย่างเป็นรูปธรรม ช่วยเพิ่มทางเลือกให้แก่เกษตรกร และยกระดับศักยภาพของลิ้นจี่ไทยในตลาดทั้งในและต่างประเทศ
