การจัดการดินในการทำเกษตร ถือเป็นปัญหาที่มีความสำคัญเป็นอย่างมาก ไม่ว่าจะเป็นปัญหาดินเสื่อมโทรม ดินเค็ม ดินเปรี้ยว ฯลฯ จึงต้องมีการจัดการดินก่อนการเพาะปลูก การปรับปรุงบำรุงดินก็ทำได้ยาก ใช้ต้นทุนสูง การยกแคร่เพื่อปลูกผัก เป็นอีกทางเลือกหนึ่งในการปลูกผัก นอกจากจะสามารถปรับปรุงดินให้เหมาะสมกับพืชได้แล้ว ยังมีข้อดีอีกหลายด้าน ไม่ว่าจะเป็นการลดการระบาดของโรคแมลง ศัตรูพืช วัชพืช ทำให้สามารถจัดการกับแปลงผักได้ง่ายขึ้น แต่มีข้อเสียคือ เมื่อปลูกไประยะหนึ่ง พืชจะเจริญเติบโตช้า เนื่องจากความอุดมสมบูรณ์ของดินลดลง จึงต้องเปลี่ยนดินในแคร่ ดังนั้นการเลี้ยงไส้เดือนบนแปลงผักยกแคร่จึงเป็นนวัตกรรมในการปลูกผักอีกรูปแบบหนึ่งที่ช่วยลดแรงงาน ทำให้ไม่ต้องเปลี่ยนดินภายในแคร่
ก่อนจะเลี้ยงไส้เดือนในแปลงผัก จะต้องทำความรู้จักกับวิสัยของไส้เดือนก่อน ซึ่งไส้เดือนเป็นสัตว์ใต้ดินที่สร้างปุ๋ยให้กับพืช พรวนดินให้มีความร่วนซุย ไส้เดือนนั้นมีหลากหลายสายพันธุ์มีวิสัยแตกต่างกัน เช่น สายพันธุ์ AF สายพันธุ์ Tiger worm สายพันธุ์ขี้ตาแร่ สายพันธุ์ Blue worm เป็นต้น
ไส้เดือนที่มักพบบริเวณบ้านจะเป็นไส้เดือนไทย ลำตัวสีเทาเป็นพันธุ์ที่หากินลึกมูลน้อย ขยายพันธุ์ช้า และชอบหนี จึงนิยมเลี้ยงสายพันธุ์ AF ซึ่งเป็นไส้เดือนพันธุ์ต่างประเทศที่กินเร็ว ขับถ่ายจำนวนมาก และขยายพันธุ์ได้ดี
วิสัยของไส้เดือนคือชอบอยู่ในที่มืด ชื้นแฉะโดยตอนกลางวันไส้เดือนจะลงไปอยู่ใต้ดินเพราะกลัวแสง แต่ตอนกลางคืนจะขึ้นมาหากินและขับถ่ายบริเวณด้านบน
การเลี้ยงไส้เดือนในแคร่ผักจะผลิตปุ๋ยมูลไส้เดือนซึ่งมีธาตุอาหารมากมายทั้งไนโตรเจน ฟอสฟอรัส โพแทสเซียม และยังสามารถจำหน่ายมูลไส้เดือนหรือสายพันธุ์ไส้เดือนในอนาคตได้อีกด้วย โดยขั้นตอนการเลี้ยงไส้เดือนในแคร่ผักมีวิธีการดังนี้
อาหารของไส้เดือน
อาหารของไส้เดือนใช้เพียงมูลวัวแห้งก็สามารถเลี้ยงไส้เดือนได้ โดยนำขี้วัวแห้งแช่ในน้ำประมาณ 5-7 วัน และเปลี่ยนน้ำ 2 ครั้ง เมื่อเห็นว่ามูลวัวเปื่อยแล้ว ก็สามารถนำไปใส่ในแคร่ได้โดยไม่ต้องทำให้แห้ง
การยกแคร่ปลูกผัก
การทำแคร่ผัก สามารถนำวัสดุเหลือใช้ภายในบ้านมาทำได้ โดยจะคำนึงถึงการใช้งานและความแข็งแรงของแคร่ผักด้วย การทำแคร่ผักมีวัสดุและขั้นตอนการทำดังนี้
วัสดุ
1.ท่อนไม้ หรือท่อเหล็ก
2. กระเบื้องลอนคู่
3.ไม้ฝา ขนาดกว้าง 8 นิ้ว
ขั้นตอนการทำ
1.นำท่อนไม้หรือท่อเหล็กมาทำเป็นขาแคร่ โดยให้สูงจากพื้นประมาณ 70 เซนติเมตรหรือในระดับที่สามารถทำงานได้สะดวกโดยขาแคร่แต่ละเสาจะต้องห่างกัน 1 เมตร
2.นำกระเบื้องลอนคู่ 2 แผ่น (1 แผ่น กว้าง 50 เซนติเมตร ยาว 120 เซนติเมตร) มาวางคู่กันเพื่อให้ได้ขนาดแคร่ กว้าง 100 เซนติเมตร ยาว 120 เซนติเมตร หากต้องการแคร่ขนาดใหญ่ขึ้น ให้ต่อแปลงให้ยาวขึ้นตามความต้องการ
3.นำไม้ฝาขนาดกว้าง 8 นิ้ว มากั้นเป็นขอบแคร่ เพื่อป้องกันวัสดุภายในแคร่ไหลออก
การเลี้ยงไส้เดือนบนแปลงผักยกแคร่
เมื่อได้พันธุ์ไส้เดือนที่เหมาะสม รู้วิธีในการทำอาหารไส้เดือน และมีแคร่ผักแล้ว ขั้นตอนต่อไปคือการเลี้ยงไส้เดือนในแคร่ผัก โดยมีเทคนิคในการปลูกเล็กน้อย เพื่อให้ทำงานง่าย และไม่ต้องเปลี่ยนดินภายในแคร่ผัก ซึ่งมีวิธีการดังนี้
1.นำมูลวัวที่แช่น้ำไว้แล้ว (อาหารไส้เดือน) ใส่ลงไปในแคร่
2.นำไส้เดือนพันธุ์ที่ต้องการปล่อยลงไปในแคร่ผัก
3.ปลูกผักในกระถางและนำมาไว้ในแคร่ ตามระยะห่างที่เหมาะสม
4.เมื่อปลูกเรียบร้อยแล้ว ไม่ต้องใส่ปุ๋ยเพิ่มเติม แต่ให้คอยสังเกตมูลวัวและมูลไส้เดือนในแคร่ผักอยู่เสมอ
5.เมื่อมูลไส้เดือนมีปริมาณมาก และมูลวัวที่ใส่ลงไปยุบลง ให้นำมูลไส้เดือนออกไปขายและเติมมูลวัวแช่น้ำลงไปเพิ่มเพื่อเป็นการเพิ่มอาหารให้แก่ไส้เดือน และยังได้มูลไส้เดือนอีกด้วย
พืชที่ปลูกในแคร่ด้วยนวัตกรรมนี้จะได้ธาตุอาหารจากมูลวัวและมูลไส้เดือนไปพร้อม ๆ กัน เมื่อผักเจริญเติบโตและเก็บผลผลิตไปแล้ว ก็นำกระถางผักที่จะปลูกใหม่เข้ามาเปลี่ยนซึ่งถือเป็นการสับเปลี่ยนดินปลูกไปในตัวโดยไม่ต้องยกทีละมาก ๆ
ไม่ควรใช้กระถางใหญ่เกินความจำเป็น เพราะจะทำให้หนักเวลาเปลี่ยนกระถางปลูกพืชรอบใหม่
นอกจากรูปแบบการเลี้ยงไส้เดือนบนแปลงผักยกแคร่แล้ว ยังสามารถนำมาประยุกต์ใช้ในรูปแบบอื่น ๆ ได้อีกด้วยไม่ว่าจะเป็น
-การปลูกผักในกระถางแล้วนำไปวางซ้อนไว้ในกะละมังที่เลี้ยงไส้เดือน
-การนำตะกร้าที่ใช้เลี้ยงไส้เดือนใส่ไว้ในถังที่เจาะรูข้างถังเพื่อปลูกผัก
จะเห็นได้ว่ามีนวัตกรรมในการเลี้ยงไส้เดือนร่วมกับการปลูกผักบนแคร่และนวัตกรรมต่าง ๆ ให้ได้เรียนรู้มากมาย การสร้างนวัตกรรมใหม่ ๆ เพื่อแก้ไขปัญหาทางการเกษตร จะทำให้ทำการเกษตรได้ง่ายขึ้น สะดวก ประหยัดต้นทุน และยังสามารถสร้างรายได้เสริมได้อีกด้วย
