ประเทศไทยมีเกษตรกรกว่า 8 ล้านครัวเรือน ส่วนใหญ่เป็นเกษตรกรรายย่อยที่ถือครองที่ดินไม่กี่ไร่ ไปจนถึงรายใหญ่ที่มีพื้นที่ปลูกนับพันไร่ การใช้เครื่องจักรกลเกษตรจึงไม่เหมือนกัน
ความท้าทายและโอกาสของแต่ละกลุ่มก็ต่างกันไปด้วย
#เกษตรกรรายย่อย : ความฝันกับต้นทุนที่ต้องคิด
• มีความยืดหยุ่น ปรับตัวได้เร็ว
• ใช้เครื่องจักรขนาดเล็ก เช่น รถไถเดินตาม, เครื่องหยอดเมล็ดเล็ก, โดรนขนาดเล็ก
• รวมกลุ่มเป็นสหกรณ์หรือวิสาหกิจชุมชนได้ง่าย
• ต้นทุนสูงเกินกำลังซื้อ: รถดำนาและรถเกี่ยวราคาเกินเอื้อม
• พื้นที่เล็กทำให้ไม่คุ้มลงทุนซื้อเครื่องจักรใหญ่
• ขาดการเข้าถึงสินเชื่อหรือบริการหลังการขาย
• ใช้ระบบ “เช่าเครื่องจักร” หรือ “จ้างบริการ”
• รวมกลุ่มเพื่อซื้อเครื่องใช้ร่วมกัน ลดภาระต้นทุน
• ใช้เทคโนโลยีขนาดเล็ก เช่น โดรนราคาถูก เซ็นเซอร์วัดความชื้น
#เกษตรกรรายใหญ่ : ลงทุนสูง แต่ได้เปรียบในระบบ
• มีเงินทุนและพื้นที่มาก คุ้มค่าที่จะลงทุนเครื่องจักรเต็มระบบ
• ใช้เครื่องจักรใหญ่ เช่น เครื่องเก็บเกี่ยวอ้อย, รถเกี่ยวข้าว, เครื่องขุดมันสำปะหลัง
• จัดการแปลงแบบทันสมัยและแม่นยำ
• การบำรุงรักษาและค่าใช้จ่ายสูง
• ความเสี่ยงเรื่องแรงงานเทคนิค (ช่างซ่อมเครื่อง, คนขับเครื่องจักรขนาดใหญ่)
• ต้องรับมือแรงกดดันจากตลาดโลกและมาตรฐานสิ่งแวดล้อม
• พัฒนาเป็น Smart Farm ใช้ AI, GPS, IoT ได้เต็มระบบ
• เชื่อมโยงกับตลาดส่งออกและอุตสาหกรรมแปรรูป
• ได้เปรียบในเรื่องประสิทธิภาพและคุณภาพผลผลิต
• ภาครัฐ: สนับสนุนโครงการสินเชื่อเครื่องจักร, จัดตั้งศูนย์บริการเครื่องจักรกลเกษตร, ส่งเสริมการรวมกลุ่มสหกรณ์
• เอกชน: ให้บริการเช่าเครื่องจักร, อบรมใช้งานและบำรุงรักษา, พัฒนาเครื่องจักรขนาดเล็กเพื่อให้รายย่อยเข้าถึง
#อนาคต : เกษตรกรสองขั้วเดินไปด้วยกัน
อนาคตของเกษตรไทยไม่ได้อยู่ที่ “รายย่อยหรือรายใหญ่ใครชนะ” แต่คือการเดินไปด้วยกัน
• รายย่อย: ปรับตัวด้วยการรวมกลุ่ม ใช้เทคโนโลยีขนาดเล็ก และเข้าถึงบริการเช่า
• รายใหญ่: ลงทุนเครื่องจักรเต็มระบบ เชื่อมโยงกับห่วงโซ่อุตสาหกรรม
• หากมี แพลตฟอร์มกลาง ที่ช่วยจับคู่บริการ (เช่น Uber ของเครื่องจักรเกษตร) จะทำให้ทั้งสองฝ่ายได้ประโยชน์
เกษตรกรรายย่อยและรายใหญ่ต่างมีข้อจำกัดและโอกาสที่แตกต่างกัน แต่สิ่งที่เหมือนกันคือ ทุกคนต้องปรับตัวใช้เครื่องจักรและเทคโนโลยีเพื่ออยู่รอดในตลาดโลก ยิ่งใครเปิดใจเรียนรู้และปรับตัวเร็ว ก็ยิ่งมีโอกาสยืนอยู่แถวหน้าของการเกษตรยุคใหม่
