คำว่า “ศัตรูพืชกักกัน” หลายคนอาจเข้าใจว่า คือแมลงหรือโรคพืชที่อันตรายเป็นพิเศษ หรือเป็นรายชื่อที่รัฐกำหนดไว้ล่วงหน้า
แต่ในความเป็นจริง ศัตรูพืชกักกัน เกิดจากกระบวนการที่เรียกว่า การวิเคราะห์ความเสี่ยงศัตรูพืช
ซึ่งเป็นหลักการสากลและเป็นพื้นฐานของระบบกักพืช
การวิเคราะห์ความเสี่ยงศัตรูพืช คืออะไร
ก่อนกำหนดให้ศัตรูพืชชนิดใดเป็นศัตรูพืชกักกันหน่วยงานที่เกี่ยวข้องต้องวิเคราะห์อย่างรอบด้านว่า ศัตรูพืชนั้น มีอยู่ในประเทศหรือไม่ หากหลุดเข้ามา จะเกิดความเสียหายมากน้อยเพียงใดและสามารถควบคุมหรือจัดการได้หรือไม่
ผลการวิเคราะห์นี้ ถูกนำไปใช้กำหนดมาตรการทั้งด้านการนำเข้า การส่งออกและการควบคุมศัตรูพืชภายในประเทศ
ดิน : สิ่งต้องห้ามตามหลักกักพืช
ตามหลักการกักพืชสากล “ดิน” จัดเป็นสิ่งต้องห้าม
เนื่องจากเป็นพาหะของศัตรูพืชที่มีความเสี่ยงสูง
ทั้งไข่แมลง เชื้อโรคพืชและเมล็ดวัชพืชที่มองไม่เห็นด้วยตาเปล่า
ด้วยเหตุนี้ทุกประเทศ รวมถึงประเทศไทย จึงกำหนดให้ดินเป็นสิ่งต้องห้ามในการนำเข้า
หลักการตรวจ : บริหารความเสี่ยง
แม้ดินจะเป็นสิ่งต้องห้าม
แต่การตรวจพืชหรือสินค้าเกษตร
ไม่ได้ตรวจทุกชิ้น 100%
การตรวจใช้หลักการสุ่มตามระดับความเสี่ยง และอาศัยระดับความเชื่อมั่นของระบบ
หากพบดินติดมากับพืชต้องมีการจัดการตามมาตรการกักพืชที่กำหนด การพบดินไม่ใช่สิ่งที่อนุญาตได้ตามปกติและไม่ใช่การยอมรับว่าดินสามารถนำเข้าได้
ศัตรูพืชกักกันกับการส่งออกพืช
ศัตรูพืชที่ประเทศปลายทางกังวล
อาจไม่ใช่ศัตรูพืชกักกันของประเทศไทย
แต่เป็นศัตรูพืชที่ประเทศผู้นำเข้าไม่มี หรืออยู่ภายใต้การควบคุมของรัฐ เมื่อประเทศปลายทางตรวจพบเขาอาจปฏิเสธสินค้า เพื่อป้องกันความเสี่ยงของประเทศตนเอง
หลักการนี้ไม่แตกต่างจากที่ประเทศไทยใช้ เมื่อนำเข้าพืชจากต่างประเทศ
แล้วเกษตรกรเกี่ยวข้องตรงไหน
แม้การวิเคราะห์ความเสี่ยงจะเป็นหน้าที่ของรัฐ แต่จุดเริ่มต้นของความเสี่ยงอยู่ที่แปลงปลูกของเกษตรกร
หากในแปลงมีศัตรูพืชที่ประเทศคู่ค้าให้ความสำคัญ
พืชจากแปลงนั้นอาจไม่ผ่านการตรวจรับรองเพื่อการส่งออก
ในทางกลับกัน การดูแลแปลงให้สะอาด ลดการสะสมของศัตรูพืชจะช่วยให้การตรวจง่ายขึ้นและเพิ่มโอกาสทางการตลาดให้เกษตรกร
พระราชบัญญัติกักพืชฯ กับอาชีพเกษตรกร
พระราชบัญญัติกักพืชฯ
ไม่ได้มีไว้เพื่อจับผิดเกษตรกร
แต่เป็นกฎหมายที่ใช้ความเสี่ยงเป็นฐานกำหนดมาตรการให้เหมาะสมและสร้างความน่าเชื่อถือให้พืชของประเทศ
เมื่อระบบกักพืชมีความน่าเชื่อถือตลาดก็เปิดกว้างและความเสี่ยงของเกษตรกรก็ลดลง
สรุปให้เข้าใจง่าย
ศัตรูพืชกักกัน เกิดจากการวิเคราะห์ความเสี่ยง
ดินเป็นสิ่งต้องห้ามตามหลักกักพืช
การตรวจใช้หลักสุ่มตามระดับความเสี่ยง
จุดเริ่มต้นของความเสี่ยง อยู่ที่แปลงปลูก
