สัตว์น้ำประจำจังหวัดเพชรบูรณ์ ได้แก่ “แมงกะพรุนน้ำจืด” ชื่อท้องถิ่น แมงยุ้มแยะ แมงยุ้มวะ ประวัติความเป็นมา เป็นแมงกะพรุนน้ำจืดสายพันธุ์น้ำไหลบนภูเขา เป็นสายพันธุ์ดึกดำบรรพ์ที่มีแห่งเดียวในประเทศไทยพบเมื่อปี 2544 บริเวณแก่งบางระจันและแก่งวังน้ำเย็นของลำน้ำเข็ก นับเป็นแหล่งที่ 5 ของโลก หลังจากพบที่อังกฤษ สหรัฐอเมริกา รัสเซีย และญี่ปุ่น
“แมงกะพรุนน้ำจืด” มีลำตัวขนาดเล็กมาก สีขาวใสโปร่งแสง เส้นผ่าศูนย์กลางลำตัว 1-2 เซนติเมตร เมื่อจับขึ้นมาพ้นน้ำจะมองคล้ายคอนแทคเลนส์ ขอบร่างกายมีหนวดเล็กๆ ที่มีผิวเป็นปุ่มเล็กๆ จำนวนมาก ซึ่งเป็นเข็มพิษ เมื่อสัมผัสเกิดอาการคัน หรือปวดแสบปวดร้อนได้
กลางลำตัวมีปากที่ยื่นยาวคล้ายแตรที่ขยายออกบริเวณช่องเปิดด้านล่าง บริเวณขอบลักษณะเป็นรอยหยัก 3 แฉก ปาก ดังกล่าวจะเชื่อมต่อถึงกระเพาะอาหารโดยตรง ด้านในของร่างกายมีลักษณะคล้ายร่ม
มีเนื้อเยื่อบางๆทอดผ่านไปบริเวณขอบในแนวรัศมี 4 ส่วนเท่าๆ กัน โดยแนวเหล่านี้จะมีอวัยวะสร้างเซลล์สืบพันธุ์ที่มีลักษณะสีขาวขุ่น หรือสีสัมพาดไปในแนวรัศมีเช่นกันบริเวณขอบด้านในของร่างกายที่มีลักษณะคล้ายร่ม
มีกล้ามเนื้อบางๆ เรี่ยงตัวในแนววงแห่วนโดยรอบ ว่ายน้ำได้โดยการกระพือขอบร่มเป็นจังหวะ จะปรากฏตัวให้เห็นบนผิวน้ำในช่วงกลางวัน แดดจัด ตั้งแต่เวลา 10.00-16.00 น.
แมงกะพรุนน้ำจืดมีความเปราะบาง และอ่อนไหวต่อสภาพแวดล้อม จึงเป็นดัชนีชีวัดความสมบูรณ์ของระบบนิเวศลำน้ำเช็กได้เป็นอย่างดี สามารถพบได้ที่อุทยานแห่งชาติทุ่งแสลงหลวง แก่งบางระจัน ต.หนองแม่นา อ.เขาค้อ จ.เพชรบูรณ์ ในช่วงเดือนมีนาคม-พฤษภาคม เท่านั้น
จังหวัดเพชรบูรณ์ได้ประกาศให้แมงกะพรุนน้ำจืด เป็นสัตว์น้ำประจำจังหวัดเพชรบูรณ์ เมื่อวันที่ 30 มกราคม 2558
สัตว์น้ำประจำจังหวัดสุโขทัย :ปลาก้างพระร่วง ชื่อท้องถิ่น “ผี”- ” ก้าง”-“กระจก”
“ปลาก้างพระร่วง” ประวัติความเป็นมา และลักษณะรูปร่าง ปลาก้างพระร่วงเป็นปลาน้ำจืดชนิดหนึ่ง อยู่ในวงศ์ปลาเนื้ออ่อน (Siluridae) มีลักษณะลำตัวเพรียวยาวและแบนข้างมาก ตัวโปร่งใสสามารถมองเห็นอวัยวะภายในได้ชัดเจน อาจกล่าวได้ว่าเป็น “ปลาที่ตัวใส่ที่สุดในโลก” ก็ว่าได้มีหนวดคู่ 2 คู่อยู่ที่ขากรรไกรบนและล่าง โดยหนวดคู่บนจะยาวกว่าคู่ล่างครีบหลังมีขนาดเล็กและสั้นมากจนแทบมองไม่เห็นครีบทวารเป็นแนวยาวจรดโคนหางหางมีลักษณะเว้าลึกโดยปลา ที่พบในแม่น้ำลำคลองตัวจะมีสีขุ่นกว่าที่พบในแหล่งน้ำบริเวณเชิงเขาเชื่อว่าสาเหตุเพราะปลาต้องปรับตัวให้กลมกลืน กับสภาพแวดล้อมเพื่อหลีกเลี่ยงศัตรู ขนาดโดยเฉลี่ยประมาณ 10 เซนติเมตรพบใหญ่ที่สุดราว 15 เซนติเมตร
ปลาก้างพระร่วง เป็นปลาเนื้ออ่อนที่นิยมเลี้ยงเป็นปลาสวยงามมากกว่าจะนำมาบริโภค และขึ้นชื่อมานานโดยเป็นปลาส่งออกด้วย มีนิทานปรัมปราเล่ากันว่า พระร่วงได้เสวยปลาชนิดนี้จนเหลือแต่ก้าง จึงทิ้งลงน้ำและกล่าววาจาสัจว่าขอให้ปลาตัวนี้พื้นคืนชีพขึ้นมา จึงได้ชื่อว่า “ก้างพระร่วง” นับแต่นั้นมา
ได้รับการประกาศให้เป็น สัตว์น้ำประจำจังหวัดสุโขทัย เมื่อวันที่ 17 มีนาคม 2558
