ข้าวหอมมะลิ (พันธุ์ขาวดอกมะลิ 105 และ กข15) เป็นข้าวที่มีความไว ต่อช่วงแสง การนำมาปลูกนอกฤดูทำให้ลักษณะของต้นข้าวเปลี่ยนแปลงไปจากฤดูนาปี เช่น อายุของข้าวจะสั้นลง เมื่อต้นข้าวเจริญเติบโตพร้อมที่จะสามารถสร้างดอกได้ (อายุประมาณ 50 วัน) จะเริ่มสร้างช่อดอกทำให้มีเวลาเจริญเติบโตทางลำต้นน้อยกว่าในฤดูปกติ (อายุประมาณ 100-110 วัน ขึ้นอยู่กับวันปลูก) การสะสมอาหารในลำต้นมีน้อย ต้นข้าวจะเตี้ย และอ่อน ซึ่งจะทำให้มีความเสี่ยงต่อการเข้าทำลายของโรค แม่ลง และสัตว์ศัตรูข้าว
ดังนั้น การจัดการจึงต้องเปลี่ยนแปลงให้เหมาะสม เช่น การกำหนดวันปลูกระยะเวลาในการใส่ปุ๋ย อัตราปุ๋ยที่เหมาะสม การดูแลรักษาที่ต้องมีมากกว่าในฤดูปกติ ทั้งการจัดการน้ำ การป้องกันกำจัดโรค แมลงและสัตว์ศัตรูข้าวเพื่อป้องกันไม่ให้ข้าวชะงักการเจริญเติบโต
1. พันธุ์ข้าวที่ใช้:
• ข้าวพันธุ์ ขาวดอกมะลิ 105 / กข15
2. วันปลูกที่เหมาะสม:
• ปลูกได้ตั้งแต่เดือนพฤศจิกายนจนถึงเดือนธันวาคมเท่านั้น ถ้าปลูกล่ากว่านี้ (เช่นเลยเดือนธันวาคม) จะทำให้ข้าวมีจำนวนเมล็ดต่อรวงลดลง ขนาดเมล็ดเล็กและสั้นลง และน้ำหนักเมล็ดลดลง
3. การจัดการเมล็ดพันธุ์:
• ที่มาของเมล็ดพันธุ์: ควรใช้เมล็ดพันธุ์ที่เตรียมไว้จากฤดูนาปีที่ผ่านมา
• เมล็ดพันธุ์ที่เก็บเกี่ยวใหม่ต้องนำมาทำลายการพักตัวก่อนนำไปหว่าน หรือใช้เมล็ดพันธุ์ข้ามปี
• อัตราเมล็ดพันธุ์: 20-25 กิโลกรัมต่อไร่
• ควรทดสอบความงอก หากงอกต่ำกว่า 80% ต้องนำเมล็ดมาตากให้แห้งอีกประมาณ 1 สัปดาห์เพื่อทำลายการพักตัว
4. วิธีปลูก:
• วิธีที่แนะนำ: หว่านน้ำตม (ความงอกจะสม่ำเสมอดีกว่า)
• ทางเลือก: หว่านข้าวแห้ง (ถ้ามีการเตรียมดินที่ดี พื้นที่สม่ำเสมอ และสามารถกระจายน้ำได้ทั่วทั้งแปลง)
• ไม่แนะนำ: ปักดำ หรือ โยนกล้า เพราะจะทำให้ข้าวมีการแตกกอ และการสุกแก่ไม่พร้อมกัน คุณภาพเมล็ดข้าวลดลง
5. การใส่ปุ๋ย (ต่อไร่):
*ครั้งที่ 1 (รองพื้น): หลังจากข้าวงอกประมาณ 15-20 วัน อัตรา 25 กิโลกรัมต่อไร่
*นาดินทราย: ใส่ปุ๋ยสูตร 16-16-8 หรือ 15-15-15
*นาดินเหนียว: ใส่ปุ๋ยสูตร 16-20-0
*ครั้งที่ 2: เมื่อข้าวมีอายุ 35-40 วันหลังงอก
ใส่ปุ๋ยยูเรีย (46-0-0) อัตรา 5 กิโลกรัมต่อไร่
*ครั้งที่ 3: เมื่อข้าวมีอายุ 50-55 วันหลังงอก
ใส่ปุ๋ยยูเรีย (46-0-0) อัตรา 5 กิโลกรัมต่อไร่
6. การจัดการน้ำ:
• ควรมีแหล่งน้ำใช้ได้ตลอดฤดูปลูก
• รักษาระดับน้ำให้ได้ประมาณ 5-10 เซนติเมตร ตลอดฤดูปลูก
• ระบายน้ำออกหลังข้าวออกดอกประมาณ 2 สัปดาห์
7. การเก็บเกี่ยว:
• ระยะเก็บเกี่ยวที่เหมาะสม: 28-30 วันหลังข้าวออกดอก (เรียกว่า ระยะพลับพลึง)
• หากใช้เครื่องเกี่ยวนวด ให้นำมาตากลดความชื้นให้ได้ 14% (ตากหนา 5-10 ซม. กลับกองทุก 2 ชม. หรือวันละ 4 ครั้ง ประมาณ 2-3 วัน)
8.ข้อควรระวังในการปลูก
*ต้องมีแหล่งน้ำอย่างเพียงพอตลอดฤดูปลูก
*ปรับพื้นที่ปลูกให้มีความสม่ำเสมอ
*ควรใช้เมล็ดพันธุ์ที่เตรียมไว้ข้ามปีความงอกจะสม่ำเสมอกว่าเมล็ดพันธุ์ที่ได้จากการเก็บเกี่ยวในปีนั้น
*ต้องปลูกโดยวิธีหว่านน้ำตมหรือหว่านข้าวแห้งเท่านั้น
*วันปลูกที่เหมาะสมอยู่ในช่วงเดือนพฤศจิกายนถึงเดือนธันวาคมเท่านั้น
*อย่าให้ข้าวชะงักการเจริญเติบโตเนื่องจากข้าวมีเวลาในการเจริญเติบโตน้อยอยู่แล้ว
*ใส่ปุ๋ยให้ได้ตามอัตราแนะนำและตรงตามระยะการเจริญเติบโตของข้าว
9. ข้อดีของการปลูกนอกฤดู:
1. อายุเก็บเกี่ยวสั้นกว่าฤดูปลูกปกติ 10 วัน
2. ใช้น้ำน้อยกว่าการปลูกพันธุ์อื่น
3. ได้บริโภคข้าวใหม่นอกฤดู
4. ลดการปนจากข้าวพันธุ์อื่นในพื้นที่ปลูกข้าวหอมมะลิ
10. ข้อด้อย/ข้อจำกัด:
1. อ่อนแอต่อโรคแมลงโดยเฉพาะโรคไหม้
2. มีข้อจำกัดด้านวันปลูก (ต้องปลูกใน พ.ย.-ธ.ค. เท่านั้น)
3. การดูแลรักษาแตกต่างจากนาปี เกษตรกรยังไม่มีความรู้ ทำให้เสี่ยงที่จะประสบปัญหา
4. ต้องใช้เมล็ดพันธุ์ข้ามปี หรือ ใช้เมล็ดพันธุ์ที่ได้ทำลายการพักตัวแล้ว
5. ต้องดูแลรักษาให้ข้าวเจริญเติบโตอย่างดีตลอดฤดูปลูก (อย่าให้ข้าวชะงักการเจริญเติบโต)
หมายเหตุ อินโฟกราฟิกจากการสรุปของ AI ใช้เป็นเพียงแนวทางคร่าวๆเท่านั้น
หมายเหตุ อินโฟกราฟิกจากการสรุปของ AI ใช้เป็นเพียงแนวทางคร่
