“ผักแขยง”หรือผักกะแยง พืชสมุนไพรพื้นบ้านที่มีกลิ่นหอมฉุน รสเผ็ดร้อน นิยมใช้ประกอบอาหารอีสาน เช่น ต้มปลา อ่อมต่างๆ เพื่อดับกลิ่นคาวและเพิ่มความหอม มีสรรพคุณทางยาหลายอย่าง เช่น ช่วยขับลม ขับน้ำนม แก้ไข้ แก้คัน และเป็นยาระบายอ่อนๆ มักพบขึ้นตามที่ชื้นแฉะ เช่น ริมคันนา หรือนาข้าว
ลักษณะทั่วไป
- ลำต้น: กลมกลวง อวบน้ำ มีขนหนาแน่น ตั้งตรง สูงได้ 10-70 ซม.
- ใบ: เดี่ยว เรียงตรงข้าม ก้านใบสั้น ขอบใบหยักคล้ายฟันเลื่อย
- ดอก: ออกเป็นช่อเล็กๆ ที่ปลายกิ่ง กลีบดอกสีม่วง ชมพู หรือขาว
- กลิ่น: หอมฉุนและเผ็ดร้อน (มีน้ำมันหอมระเหย)
ประโยชน์และการใช้ประโยชน์
- อาหาร: ใช้ใส่ในแกงต่างๆ เช่น แกงหน่อไม้, ต้มปลา, อ่อม เพื่อดับกลิ่นคาวและเพิ่มกลิ่นหอม
- ยาพื้นบ้าน:
- ใช้ทั้งต้นต้มน้ำดื่ม แก้ไข้, แก้ร้อนใน.
- ใช้เป็นยาขับน้ำนมสำหรับแม่หลังคลอด.
- น้ำคั้นใช้รักษาอาการคัน, ฝี, กลาก.
- ต้นแห้งต้มน้ำดื่มแก้พิษเบื่อเมา.
- คุณค่าทางโภชนาการ: มีวิตามินและแร่ธาตุ เช่น แคลเซียม, เหล็ก, ฟอสฟอรัส, วิตามินเอ และซี.
ข้อควรระวัง
- สตรีมีครรภ์: ไม่ควรรับประทาน เพราะเชื่อว่าทำให้เกิดอาการผิดสำแดง.
- นิ่ว: มีสาร แคลเซียมออกซาเลต (oxalate) ในปริมาณสูง ซึ่งอาจสะสมในไตและกระเพาะปัสสาวะได้ หากรับประทานมากเกินไป ควรรับประทานทานในปริมาณที่พอเหมาะ
ผักแขยง เป็นผักอีกหนึ่งชนิดที่ทางภาครัฐได้ส่งเสริมและแนะนำให้ชาวเกษตรกรปลูกกัน เพราะผักแขยงสามารถสร้างรายได้ให้ครอบครัวของเกษตรกรได้มากยิ่งขึ้น อีกทั้งการดูแลก็ไม่ยากลำบากเกินไป ดูแลง่ายเหมาะสำหรับคนที่กำลังมีความคิดริเริ่มที่จะปลูกพืชเศรษฐกิจเพราะผักแขยงนั้นเป็นผักที่ทนต่อสภาพอากาศและวัชพืช อาจจะมีบ้างที่ยังคงต้องดูแลไม่ให้วัชพืชบางชนิดมากวนใจ เพียงแค่ใส่ปุ๋ยบำรุงดินและให้น้ำเพียงพอเท่านี้ก็สามารถปลูกผักแขยงได้แล้ว
ผักแขยงยังเป็นผักที่ทำรายได้งาม สามารถสร้างรายได้ถึงเดือนละหลายหมื่นบาท ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับช่วงฤดูกาลการเก็บเกี่ยวด้วยเพราะหากเป็นฤดูฝน จะเป็นช่วงที่ผักแขยงชื่นชอบสภาพอากาศ คนส่วนใหญ่เลยนิยมปลูกช่วงหน้าฝนเพราะผักแขยงนั้นจะขึ้นง่าย ทำให้ในช่วงหน้าฝนจะมีผลผลิตเยอะและราคาถูกลงหากต้องการจะทำเงินช่วงนี้ให้เยอะก็คงจะต้องปลูกผักแขยงในจำนวนที่เพิ่มมากขึ้น แต่หากเป็นช่วงหน้าร้อนเดือนเมษายนแล้ว ผักแขยงก็จะมีไม่เยอะทำให้มีราคาสูงช่วงนี้ จึงถือเป็นช่วงที่ทำรายได้อย่างเต็มมือเลย แต่ถึงอย่างไรแล้วผักแขยงก็ยังคงเป็นผักที่สามารถสร้างรายได้ตลอดทั้งปีอยู่ดีแถมยังสามารถเก็บเกี่ยวได้เป็นประจำอีกด้วย โดยการเก็บผลผลิตหนึ่งครั้งจะสามารถจัดใส่ถุงได้ถุงละ 100 กรัม ราคาอยู่ที่ 50-60 บาท สามารถเก็บผลผลิตได้ประมาณ 200 ถุงต่อวัน ทำรายได้ถึงหนึ่งหมื่นบาทในครั้งแรกที่เก็บอีกด้วย
หากต้องการจะปลูกผักแขยงก็ควรเริ่มจากการเตรียมดินไว้ให้พร้อมและนำต้นกล้ามาเพาะลงแปลงโดยเว้นระยะห่างระหว่างแถวและต้นพอประมาณ จากนั้นให้ปล่อยน้ำเข้าไปในแปลง หากอยากปลูกให้ตรงกับช่วงที่ขายได้ราคาสูงก็ควรจะปลูกในช่วงเดือนมีนาคม เพื่อที่จะเก็บเกี่ยวในเดือนเมษายน และรอประมาณหนึ่งสัปดาห์ก็ให้ทำการใส่ปุ๋ย 16-16-16 และอย่าลืมที่จะดูเรื่องระดับน้ำให้ยังคงมีระดับเท่าเดิมอย่างสม่ำเสมอ เพียงเท่านี้ก็สามารถปลูกผักแขยงได้อย่างถูกวิธีแล้ว
