กรมประมง…เตือนเกษตรกรเฝ้าระวังสัตว์น้ำในช่วงฤดูฝน แนะวางแผนการเลี้ยง หมั่นตรวจคุณภาพน้ำ ช่วยลดความสูญเสียได้
ดร. ถาวร ทันใจ รองอธิบดีกรมประมง ในฐานะโฆษกกรมประมง เปิดเผยว่า ด้วยขณะนี้หลายพื้นที่ของประเทศไทยเริ่มมีฝนตกอย่างต่อเนื่อง ประกอบกับหย่อมความกดอากาศต่ำกำลังแรงปกคลุมบริเวณทะเลจีนใต้ตอนบนได้ทวีความรุนแรงขึ้น ส่งผลให้มีโอกาสเกิดฝนตกเพิ่มขึ้นและมีฝนตกหนักถึงหนักมาก เกือบทุกพื้นที่ จึงอาจก่อให้เกิดสภาวะน้ำท่วมฉับพลัน น้ำป่าไหลหลาก และน้ำล้นตลิ่ง
กรมประมงจึงขอแจ้งเตือนเกษตรกรผู้เพาะเลี้ยงสัตว์น้ำให้เฝ้าระวัง และหลีกเลี่ยงความเสียหายที่อาจเกิดขึ้น โดยปฏิบัติตามคำแนะนำ ดังนี้
- วางแผนการเลี้ยงสัตว์น้ำให้เหมาะสมกับสภาพพื้นที่และฤดูกาล เพื่อให้สามารถจับสัตว์น้ำได้ก่อน
ฤดูน้ำหลาก โดยเลือกซื้อลูกพันธุ์สัตว์น้ำที่แข็งแรงและทนต่อโรคจากฟาร์มที่ได้มาตรฐานปล่อยสัตว์น้ำลงเลี้ยง
ในอัตราความหนาแน่นที่เหมาะสมหรือน้อยกว่าปกติ และควรทยอยจับสัตว์น้ำที่ได้ขนาดขึ้นจำหน่ายหรือบริโภค เพื่อช่วยลดปริมาณสัตว์น้ำที่อาจสูญเสียได้ - ปรับปรุงและเสริมคันบ่อ ขุดร่องระบายน้ำและลอกตะกอนดิน เพื่อให้น้ำไหลเข้าออกอย่างสะดวก พร้อมทั้งตรวจสอบความแข็งแรงของกระชังอยู่เสมอ และจัดวางกระชังให้มีระยะห่างกัน เพื่อให้น้ำหมุนเวียนถ่ายเทได้สะดวก
- เลือกใช้อาหารคุณภาพดี มีเลขทะเบียนรับรอง และให้อาหารในปริมาณที่เหมาะสม เสริมสารอาหารหรือวิตามินที่จำเป็นต่อการเจริญเติบโต เช่น โปรไบโอติก วิตามินซี วิตามินรวม แร่ธาตุ เป็นต้น
- วางแผนจัดการคุณภาพน้ำอย่างมีประสิทธิภาพ โดยควบคุมปริมาณและคุณภาพน้ำให้เหมาะสม
ได้แก่ การรักษาปริมาณน้ำให้พอเหมาะ หรือปริมาณ 2 ใน 3 ส่วนของบ่อเลี้ยงสัตว์น้ำ หากสภาพอากาศปิด มีฝนตก ปริมาณออกซิเจนในน้ำลดลงอย่างฉับพลัน เกษตรกรควรเพิ่มปริมาณออกซิเจนในน้ำโดยการเปิดเครื่องตีน้ำหรือใช้เครื่องสูบน้ำในบ่อพ่นให้สัมผัสอากาศ ส่วนกรณีที่ฝนตกหนัก ค่าความเป็นกรดเป็นด่าง (pH) ในบ่อเลี้ยงสัตว์น้ำจะมีค่าลดลง ควรโรยปูนขาวหรือปูนมาร์ล เพื่อควบคุมค่า pH และเติมเกลือแกงเพื่อลดความเครียดของสัตว์น้ำในอัตราที่เหมาะสม
- ระหว่างเลี้ยงควรทำสะอาดพื้นบ่อหรือกระชังอย่างสม่ำเสมอ เพื่อลดปริมาณสารอินทรีย์ เศษอาหาร มูลของเสีย ซึ่งเป็นแหล่งอาหารและที่อยู่อาศัยของปรสิต รวมถึงเชื้อโรคต่าง ๆ
- หมั่นตรวจสุขภาพสัตว์น้ำอย่างสม่ำเสมอ กรณีมีสัตว์น้ำป่วยตายควรกำจัดโดยการฝังหรือเผา ไม่ควรทิ้งซากสัตว์น้ำที่ป่วยบริเวณบ่อหรือกระชังที่เลี้ยง เนื่องจากจะเป็นแหล่งแพร่กระจายของเชื้อโรค
ทั้งนี้ ในพื้นที่ที่มีฝนตกอย่างต่อเนื่องอาจทำให้คุณภาพน้ำเปลี่ยนแปลงกะทันหัน ส่งผลให้สัตว์น้ำ ทั้งในบ่อดินและกระชังปรับตัวไม่ทัน ทำให้เกิดโรคหรือตายอย่างฉับพลันได้ เกษตรกรควรหมั่นสังเกตพฤติกรรมของสัตว์น้ำ เช่น การกินอาหาร การว่ายน้ำ ลักษณะอาการภายนอก หากพบความผิดปกติให้รีบหาสาเหตุและแก้ไข หากไม่สามารถวินิจฉัยโรคได้ด้วยตนเอง ให้รีบปรึกษาผู้เชี่ยวชาญที่มีประสบการณ์ด้านโรคและด้านการจัดการคุณภาพสัตว์น้ำ ซึ่งสิ่งที่เกษตรกรควรเฝ้าระวังในช่วงฤดูฝน คือ
- โรคที่เกิดจากปรสิตในปลา เช่น เห็บระฆัง ปลิงใส เห็บปลา สังเกตุได้จากปลาจะมีอาการซึม ผอม ไม่ค่อยกินอาหาร ว่ายน้ำผิดปกติ ขับเมือกออกมามาก มีแผลเลือดออกที่ลำตัว เกษตรกรสามารถกำจัดปรสิตภายนอกได้โดยการใช้ฟอร์มาลีนในปริมาณ 25 – 50 มิลลิลิตร (ซีซี) ต่อน้ำ 1 ตัน (1,000 ลิตร) หรือใช้ด่างทับทิม 1 – 2 กรัมต่อน้ำ 1 ตัน (1,000 ลิตร) แช่ทิ้งไว้นาน 1 วัน จากนั้นให้ทำการเปลี่ยนถ่ายน้ำที่ผสมฟอร์มาลีน หรือด่างทับทิมโดยทำซ้ำอีก 2 – 3 ครั้ง
- โรคที่เกิดจากแบคทีเรียในปลา เช่น โรคที่เกิดจากเชื้อแอโรโมแนสในปลานิล เป็นต้น สังเกตุได้โดยปลาจะมีแผลตกเลือดตามลำตัวและครีบ ท้องบวม ควรนำปลามาตรวจวินิจฉัยชนิดของแบคทีเรียและทดสอบความไวต่อยาต้านจุลชีพต่อแบคทีเรียที่จะใช้ในการรักษา
- โรคไวรัสในปลา เช่น โรค TiLV เป็นต้น สังเกตุได้จากปลามีการจะว่ายน้ำผิดปกติ มีแผลที่ลำตัว อัตราการตายสูง ทั้งนี้ ไม่มีการรักษาโรคไวรัสชนิดนี้ แต่ป้องกันได้โดยให้ควบคุมคุณภาพน้ำและการให้อาหารที่เหมาะสม
- คุณภาพน้ำที่เปลี่ยนแปลงอย่างกะทันหัน เช่น อุณหภูมิ ความเป็นกรดเป็นด่าง ตะกอนในน้ำมากขึ้น หรือตะกอนแขวนลอยในน้ำสูง ทำให้การแลกเปลี่ยนออกซิเจนของเหงือกลดลง ปลาจะมีพฤติกรรมลอยหัว เปิด – ปิดกระพุ้งแก้มเร็ว
นอกจากนี้ ในช่วงฤดูฝน เกษตรกรผู้เลี้ยงกุ้งมักประสบปัญหาความเค็มและอุณหภูมิของน้ำที่แปรปรวน อาจทำให้เกิดโรคในกุ้ง เช่น ตัวแดงดวงขาว ทอร่า และโรคอื่น ๆ โดยปัญหาที่มักเกิดกับผู้เลี้ยงกุ้ง คือ
- กุ้งกินอาหารน้อยลง มีผลกับการเจริญเติบโตของกุ้ง และหากอาหารเหลือตกค้างที่บ่อ จะทำให้ปริมาณออกซิเจนในบ่อลดลง เกิดปัญหาต่อสุขภาพกุ้งได้
- แพลงก์ตอนบางส่วนตายเนื่องจากปริมาณน้ำฝนที่ตกลงในบ่อ ทำให้น้ำเกิดตะกอนขุ่น ส่งผลให้เกิดการอุดตันในเหงือกกุ้ง ทำให้เหงือกกุ้งมีสีเข้มขึ้นและติดเชื้อแบคทีเรีย สังเกตได้จากกุ้งมีพฤติกรรมว่ายเกาะตามขอบบ่อ
- ในกรณีที่ฝนตกติดต่อกันหลายวัน ส่งผลให้น้ำมีอุณหภูมิต่ำ ภูมิคุ้มกันของกุ้งจะลดลง มักพบกุ้งป่วยเป็นโรคไวรัสตัวแดงดวงขาวระบาดอย่างรุนแรง
รองอธิบดีกรมประมง กล่าวเพิ่มเติมว่า แนะนำให้เกษตรกรติดตามข่าวสารการพยากรณ์อากาศ จากทางราชการอย่างใกล้ชิด หากประสบปัญหาในการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำสามารถขอรับคำแนะนำได้ที่ สำนักงานประมงอำเภอ/จังหวัด ศูนย์วิจัยและพัฒนาการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำจืด/ชายฝั่ง ศูนย์วิจัยและพัฒนาประมงน้ำจืด/ทะเล ทุกแห่งทั่วประเทศ และกองวิจัยและพัฒนาสุขภาพสัตว์น้ำ กรุงเทพมหานคร โทร. 0 2561 5412 เว็บไซต์ https://www4.fisheries.go.th/local/index.php/main/personel/1272 หรือ Line ID : 443kvkee
